--حجیم بودن و عظیم بودن این رسانه دیگر نمیتواند یک عامل قدرت و اهرم مدیریت پیش برنده و توسعه دهنده باشد . همیشه زیادی جمعیت کارکنان بویژه بخش ناکارآمد نیروی انسانی که به دلایلی غیر اصولی و خارج از ضابطه وارد مجموعه شده اند باعث افت کیفیت و کندی روند امور یک سازمان میشود صدا و سیما نیز همواره درگیر این مشکل بوده است اما این معضل در شرایط تنگنای مالی وکمبود بودجه فشار مضاعفی بر مدیریت سازمان وارد میکند و اینک صدا و سیما دقیقا دچار همین شرایط است .
--زمانی شاید تا حدود دو دهه پیش ، انحصاری بودن صدا و سیما یک وجه قدرت به شمار میرفت . انحصار داشتن آن باعث قدرت و توان بالا وتسط این رسانه در حوزه های مختلف بود. هنوز زمان چندانی از عصر حاکمیت بلا منازع صدا و سیما در صحنه رسانه ای کشور نمیگذرد . بدلیل خاصیت انحصاری این رسانه بارها اتفاق افتاده بود که در کنفرانس های مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی یک مسئول ، همه منتظر ورود خبرنگار صدا و سیما و صد البته دوربین مانده بودند . تا جایی که دفعات زیادی این نحوه عمل باعث اعتراض خبرنگاران دیگر رسانه ها بویژه رسانه های مکتوب شده بود . اینک باتغییر شرایط و تحولات هر روزه تکنولوژیهای ارتباطی و امکانات رسانه ای ،انحصار مورد اشاره بشدت مخدوش شده و توانایی دیگر رسانه ها افزایش یافته است .
--گروه های اجتماعی ، فضای مجازی و امکانات در دسترس شهروند خبرنگاران و مشارکت های مردی در امر اطلاع رسانی صورت مسئله را به میزان زیادی عوض کرده است . این تغییرات تا حدی است که امکان دارد گاهی یک خبرنگار صدا و سیما در برابر تاخیر یک مسئول یا برخورد نامناسب محافظان و همراهان یک وزیر یا دیگر مسئول دولتی حتی قبل از گلایه از طریق آنتن صدا و سیما ، اعتراضیه خود را از طریق فضای مجازی منعکس و منتشر کند . اینهمه تغییر در توانمندی رسانه های نوین قطعا کار برنامه ریزی و مدیریت متعادل برصدا و سیما را بسیار سخت می کند .
-- دسترسی روز افزون مردم به شبکه های ماهواره ای یکی دیگر از چالش های پیش روی مدیریت صدا و سیما ست . این چالش جدید نیست اما ارزان تر شدن تکنولوژی ماهواره برای صاحبان شبکه های ماهواره ای و امکانات جدید برای دسترسی سهل تر مردم چالش یادشده را جدی تر ساخته است .این چالش هم در گرایش و محتوای برنامه است و هم در زمان بندی پخش برنامه ها ، مثلا گاهی برنامه های سرگرم کننده و پر مخاطب تا ساعاتی بعد از نیمه شب ادامه می یابد .طبعا پخش برنامه در این محدوده زمانی چندان مطلوب مدیریت سازمان نیست ولی به جهت فعال بودن شبکه های مختلف ماهواره ای در این زمان ها ساعات مذکور در کنداکتور و جدول پخش قرار میگیرند .
--دستورالعملهای لازم الاجرا در صدا و سیما یا تشخیص های مدیریتی در بسیاری از موارد باب طبع مخاطبان نیست . نه اینکه در گذشته هیچوقت چنین نبوده است اما در سالهای اخیر تفاوت موجود در نیاز و خواست مخاطبان با خروجی تولیدات و پخش صدا و سیما بیشتر شده است . این نیز از چالش های موجود صدا و سیما در جذب مخاطبان و به دست آوردن اعتماد آنان است ..
--صدا و سیما در گذشته کمتر و طی یکی دوسال اخیر خیلی بیشتر به نقد عملکرد دیگر نهادها و بطور عمده دستگاه های اجرایی کشور پرداخته است . شیوه نقد جاری به دلیل همه جانبه نبودن و ثابت نبودن آن در طول مدیریتهای صدا و سیما چندان مورد اقبالقرار نگرفته است . به دو دلیل یکی کم سابقه بودن در گذشته بنحوی که مخاطبان طی هشت سال مدیریت دولت های هشتم و نهم چنین نقدهایی را از رسانه ملی ندیده و نشنیده اند دیگر اینکه نقدها و بررسی ها در مورد سایر ارکان حاکمیتی وجود ندارد مثلا در مورد عملکرد اجزای مختلف قوه قضائیه ، کارکرد و مشکلات آنها مردم برنامه یا بررسی و نقادی خاصی نمی بینند و نمیشنوند .
--ضعف شدید دیگری که در مدیریت صدا و سیما وجود دارد نفد ناپذیری و اصولا نبودن نقد در خصوص عملکرد این رسانه عظیم و حجیم ملی است .مشخص است که در حال در کشور حاضرهیچ رسانه ای در حد واندازه این رسانه فراگیردر حال رقابت با صدا و سیما نیست که در شرایطی هم تراز و برابرآنرا نقد کند .شاید به همین دلیل گاهی کوچکترین اشتباه در این رسانه مورد نقد کاربران در فضای مجازی قرار میگیرد.
-- با وجود تولید و پخش روزانه هزاران دقیقه برنامه در صدا و سیما هیچ برنامه موثری توسط خود رسانه تدارک دیده نشده است تا در محیط مناسب با حضورکارشناسان امر و مشارکت مردم و بدون دخالت دست اندرکاران برنامه ها ، برنامه ریزیها و مدیریت ارشد صدا و سیما نقد شود .شاید این عبارت و تاکید زیادی دمکراتیک یا شعاری بنظر آید ، ولی بزعم مخاطبان اگر قرار باشد همه دستگاهی عمومی و ملی نقد و بررسی شوند که امری بسیار پسندیده و اصلاح کننده است باید صدا سیما هم خود در این گردونه قرار گیرد و برنامه ها ، برنامه ریزیها و کارکرد مدیریت صدا و سیما در برنامه های مناسب و توسط کارشناسان مجرب، بی طرف و منصف مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
منتشرشده در روزنامه ایران ، چهارشنبه 29 اردیبهشت 1395 شماره 6216
روزهای پایان سال 1394 را پشت سر میگذاریم . در رسانه های خارجی و داخلی بنابریک سنت قدیمی به مرور بر مهمترین تحولات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی جامعه هدف می پردازند. اتفاقات ، اقدامات شاخص ، حوادث ، توفیقات و ناکامی های بزرگ مورد بررسی قرار میگیرند . در ایران مبنای این بررسی ها سال هجری شمسی و در اکثر کشورها حتی بسیاری از کشورهای مسلمان سال میلادی است . این سنت حسنه رسانه ای را به ویژه در رسانه های مکتوب و خبرگزاریها به دلیل ماندگاری مطلب ها و امکان دستری آسان به آرشیو آنها برای مخاطبان ،خاصه کارشناسان بسیار سازنده میدانم اما در اینجا قصد یا حتی امکان این بررسی ها را ندارم، تنها در بعدکلان رسانه ای به چند شاخص کلی اشاره میکنم :
- اوج گیری فضای مجازی ، دسترسی وسیع تر آحاد مردم به امکانات و برنامه های اینترنتی
-بهره گیری هوشمند گروه ها و جناح های سیاسی از فضای مجازی بویژه طی انتخابات سراسری دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری همراه با خویشتنداری و پختگی بیشتر نسبت به گذشته
-کم رنگ شدن و کم اثر تر شدن صدا و سیما بعنوان رسانه فراگیر رسمی در تاثیرگزاریها و معادلات سیاسی همچنین کم رنگتر شدن اثرگذاری رسانه های فارسی زبان مخالف در خارج از کشور
-علنی شدن اختلاف نظر مابین صدا و سیما و دولت و اعلام گلایه های طرفین نسبت به یکدیگر
-پر رنگ تر شدن انتقادات برنامه های مختلف صدا و سیما نسبت به مجموعه دولت بنحوی که حجم و وسعت این برنامه ها نسبت به دولت های قبل بسیار بیشتر و در عین حال اشکارتر است .علاوه بربرنامه ها طی سال 94 این رویه در رسانه مکتوب صدا و سیما یعنی روزنامه جام جم نیز بخوبی هویدا و قابل اندازه گیری و مقایسه با قبل است .
-البته دولت نیزدر سال 1394 تلاش کرد تا علاوه بر استفاده خبر رسانی های رسمی از طریق صدا و سیما از سایر رسانه های همسو مانند تعدادی از روزنامه ها ، خبرگزاری ها و سایت های خبری استفاده کند .همچنان که قبل از این گفتیم بهره گیری دولت و حامیان آن از فضای مجازی برای بیان اخبار و دیدگاه های مورد نظر نیز در سال 94 جدی تر و وسیع تر از پیش شد .
صرف نظر از برخی شایعه پراکنی ها و در مواردی تخریب هایی که از طریق امکانات فضای مجازی در مورد کاندیداها و انتخابات صورت میگیرد استفاده پرحجم ، متنوع و با ابتکارهای جالب توسط کاندیداها و طرفداران آنها از پدیده های انتخابات دهمین دوره مجلس خبرگان رهبری و دهمین دوره مجلس شورای اسلامی است .
توجه بیش از پیش نامزدهای انتخاباتی به فضای مجازی در واقع رفتاری است متوازن و همراه با گسترش حضور آحاد جامعه در فضای مجازی و بهره گیری در سایر جنبه های زندگی مردم ، واقعیت این است که همانند سایر امکانات و سایر وسایل ارتباطی کاربرد فضای مجازی میتواند سازنده و پیشرو و در عین حال میتواند مخرب و بازدارنده باشد .نیازی به گفتن نیست که تبلیغات رسمی درکشور بیشتراز جنبه های تخریبی و تبعات منفی استفاده از فضای مجازی سخن گفته اند و تبلیغات غیر رسمی نکات مقابل آنرا، با این همه هر روز شاهد توسعه حضور کاربردهای رسانه ای به شکل های مختلف در فضای مجازی هستیم . در مقوله انتخابات نیز هم کاندیداها برای دسترسی آسانتر و کم هزینه تر به این امکان توجه کرده اند و هم مشاورین رسانه ای آنها که بیشتر از قشر جوان جامعه می باشند این امکان را مورد توجه جدی قرار داده اند .
هرچه هست میتوان ادعا کرد که امکاناتی چون گروه ها و کانال های تلگرامی ، واتس اپ ، سایت های شخصی ، وبلاگ ها و سایر شیوه های بهره گیری از فضای مجازی برای اولین بار در حجمی تاثیرگذار با برنامه سازی و برنامه ریزی های تبلیغاتی و اطلاع رسانی مرتبط با انتخابات در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی سرآغاز حرکتی نو و گسترده در جهت حضورتاثیر گذار فضای مجازی در معادلات رسانه ای و جریانات سیاسی کشور بویژه به شمار میرود.ساختن استیکرهای انتخاباتی ، تهیه و ساخت برنامه های صوتی و تصویری ویژه انتخابات و جمع آوری هوادار و گسترش اعضای گروه ها و کانالهای مجازی از روش های استفاده از این امکانات در انتخابات است که بنظر میاید در انتخابات آینده نقشی وسیع تر و تاثیرگذارتر خواهد داشت .